Krajnje je vrijeme da poslanici i poslanice pokrenu proces izrade Zakona o Skupštini kako bi se ojačala zakonodavna i kontrolna uloga parlamenta, te precizno uredio odnos ove institucije sa drugim granama vlasti što je od suštinskog značaja za razvoj našeg demokratskog sistema.
Dugogodišnje odsustvo političke volje i očigledno izbjegavanje da se usvoje zakoni o Vladi i Skupštini predstavlja značajnu prepreku u postizanju ravnoteže i međusobne kontrole grana vlasti. Iako je 2022. pokrenut proces izrade Zakona o Vladi i prvi nacrt je dobio mišljenje Venecijanske komisije i domaće javnosti kroz javnu raspravu i okrugle stolove, to nije bio motiv da se pokrene procedura za izradu Zakona o Skupštini.
Izradom ovog zakona bi se konačno krenulo sa popunjavanjem sistemskih praznina koje su, vjerujemo, ne bez namjere, ostavljene u našem sistemu. Funkcionisanje parlamenta u slučaju njegovog raspuštanja, odbijanje da se zakaže sjednica, nedolazak predstavnika izvršne vlasti na saslušanja samo su neka od pitanja koja se moraju jasno regulisati zakonom.
Od izuzetnog značaja je da se zakonom uredi odnos Skupštine i drugih grana vlasti, da se ojačaju kontrolni mehanizmi, ali i omogući bolja prohodnost opozicionih inicijativa. S tim u vezi, podsjećamo da je izmjenama Poslovnika Skupštine 2020. godine povećan broj kontrolnih saslušanja u toku redovnog zasijedanja, ali svjedoci smo da se to ne poštuje.
Važno je predvidjeti i nove instrumente koji će omogućiti Skupštini da vrši efikasniju kontrolu nad radom izvršne vlasti. Između ostalog, zakonom bi trebalo detaljno propisati postupak naknadne kontrole primjene i efekata zakona, kao i budžetsku kontrolu.
U pravcu jačanja zakonodavne funkcije, potrebno je obezbijediti veću transparentnost i inkluzivnost, posebno kada poslanici iniciraju zakon. Zakon o Skupštini treba da propiše postupak uključivanja javnosti u zakonodavni postupak, te da uvede kao pravilo da se konsultativna saslušanja obavljaju putem javnog poziva. Na taj način bi se obezbijedile konsultacije na nivou odbora, čak i onda kada Vlada nije sprovela javnu raspravu o predlozima zakona.
Iako je Skupština Crne Gore u posljednjih nekoliko godina značajno unaprijedila svoju otvorenost i transparentnost, većina mehanizama koje imamo na raspolaganju omogućavaju građanima tek da se informišu o radu skupštine. Stoga, Zakonom o Skupštini treba uvesti nove mehanizme putem kojih građani mogu da se aktivnije uključe u rad parlamenta i ostvare direktnu komunikaciju sa svojim izabranim predstavnicima.
Milena Gvozdenović, zamjenica izvršnog direktora CDT-a