Dušan Vukotić, Andrija Maurović, Miloš Vušković i Leo Korelc samo su neki od umjetnika o čijem je životu i djelu u CDT-ovom podkastu “Akcija” govorio teoretičar umjetnosti Luka Rakojević, ujedno i autor publikacije “Crteži i borbe” koja se bavi antifašističkim stripom.
Rakojević je istakao da se publikacija tiče svih crnogorskih autora koji su porijeklom ili rođenjem vezani za ovaj prostor, koji su radili izvan njega, kao i svih stvaralaca koji su referisali na ovaj prostor.
Govoreći o pripremi same publikacije, kazao je da je dio materijala već imao mapiran, da su se prilikom rada na njoj otvorile i neke nove teme, kao i da u jugoslovenskoj i postjugoslovenskoj istoriji i teoriji stripa zaista postoje neka značajna izdanja i vrlo značajna autobiografska izdanja, kao i predgovori i pogovori u reprintima stripova.
Odgovarajući na pitanja o autorima kojima se publikacija bavi Rakojević je kazao da je Dušan Vukotić vjerovatno najpotcjenjeniji jugoslovenski umjetnik.
“On u to vrijeme ima reputaciju koja je važna, prepoznatljiva je figura, 90ih biva potpuno skrajnut i marginalizovan. Danas zvuči kao egzotika umjesto da bude dio opšteg obrazovanja”, kazao je sagovornik CDT-ovog podkasta.
Kao jednog od najznačajnijih strip crtača na svijetu 30ih godina naveo je Andriju Maurovića.
“Maurović je vrlo zanimljiva ličnost. Okušao se u gotovo svim žanrovima, radio je neke stripove koji imaju prizvuk naučne fantastike, erotske stripove, ostao upamćen kao majstor vestern žanra, ali radio je i partizanske stripove, ilustracije za knjige, turističke plakate. Nikad nije uspio da stekne reputaciju slikara koju je strašno želio. Za strip je mislio da je narkotik, da je iscrpljiv. On je uveo inovaciju filmskog pogleda kroz strip. Interesantno je da su ga zvali stenografski crtač”, kazao je Rakojević.
Poseban osvrt dao je na rad Miloša Vuškovića koji važi za jednog od pionira političkog stripa.
“Vušković je vrlo interesantan autor. Ispostavilo se da je obilježio svaku autentičnu fazu našeg slikarstva. On se smatra rodonačelnikom naše karikature, više od 6000 djela karikaturalnih koje je uradio, on je u tom predratnom periodu pet god radio politički strip Moca i Krcun. Priča o Vojvođaninu i Crnogorcu pješivcu i o njihovim različitim avanturama sa jakim prizvukom političke satire i ironije. On radi antifašističku karikaturu”, dodao je Rakojević.
Osim navedenih autora, Rakojević je govorio i o radu Lea Korelca za koga je kazao da je “čovjek uguran u strip”, Ahmeta Muminovića, koji je stvorio neke od najinteresantnijih slikovnih priča oko nas, zatim Živka Đurovića jednog od najznačajnijih autora crnogorske kulture i stripa, duhovitog karikaturiste vještog poteza koji je radio razložene forme koje imaju stripovsku naraciju.
Govoreći o revoluciji stripa Rakojević je kazao da su crteži antifašističke borbe ostali kao tragovi u tom formatu, na stripovski način koji nije uobičajen, da je u nekim momentima možda bio i diskutabilan. Dodao je da je 70ih godina počela akcija cenzurisanja stripova, čak doslovno i spaljivanja, te da je partizanski strip prošao cenzuru.
Osim pomenutih autora u podkastu je bilo riječi i o omiljenim strip junacima koje su izdvojili gledaoci podkasta, a nekima od njih koji su učestvovali u nagradnoj igri, biće uručeno i štampano izdanje publikacije “Crteži i borbe”.
Publikacija je pripremljena u okviru CDT-ovog projekta “Prošlost za budućnost – Kontra mraku, kontra sili” povodom obilježavanja 80 godina od bitaka na Neretvi i Sutjesci, te II zasijedanja Antifašističkog vijeća narodnog oslobođenja Jugoslavije. Dizajn publikacije radio je Zoran Kardula (Cardula).
Projekat je podržan Core grantom regionalnog projekta SMART Balkan – Civilno društvo za povezan Zapadni Balkan kojeg implementira Centar za promociju civilnog društva (CPCD) BiH, Center for Research and Policy Making (CRPM) Sjeverna Makedonija i Institute for Democracy and Mediation (IDM) Albanija, a finansijski podržava Ministarstvo vanjskih poslova Kraljevine Norveške.