Građani/ke Crne Gore najviše podržavaju demokratski politički sistem, ali i dalje je visok procenat onih koji podržavaju autoritarne i antidemokratske sisteme.
To su podaci istraživanja javnog mnjenja, koje je sproveo Centar za demokratiju i ljudska prava (CEDEM) u sklopu projekta “Inkluzivni dijalog za napredak društva”, podržanog od strane Delegacije EU u Crnoj Gori, u partnerstvu sa Centrom za demokratsku tranziciju (CDT).
Gotovo 95 odsto građana/ki ocjenjuje demokratski sistem kao veoma dobar i dobar, a gotovo polovina ocjenjuje ekspertski politički sistem kao veoma dobar i dobar. Međutim, skoro polovina, odnosno 48,7 odsto građana/ki, ističe da je najbolji politički sistem onaj koji ima jakog vođu koji ne mora da se opterećuje skupštinom i izborima; iako je militaristički sistem primjer ekstremnog anti-demokratskog sistema, on uživa podršku više od trećine građana/ki Crne Gore.
Analiza trenda po ovom pitanju pokazuje da je preferencija ka demokratskom političkom sistemu gotovo na istom nivou kao i prije pet godina, ali da je sklonost ka militarističkom sistemu u porastu. Ekspertski politički sistem danas uživa značajno manju podršku negoli 2018. godine. Takođe, smanjen je broj onih koji autoritarni politički sistem ocjenjuju kao veoma dobar.
Kada uzmemo komparativne podatke, iz European Values Study-a, autoritarni politički sistem ima najsnažniju podršku u Sjevernoj Makedoniji, Rumuniji, Gruziji i Crnoj Gori. Kada je riječ o militarističkom tipu političkog sistema, nakon Srbije i Sjeverne Makedonije, najveću podršku ima u Crnoj Gori.
Ekspertski politički sistem se najviše preferira u jugoistočnoj Evropi, a vrijednosti za Crnu Goru su i u ovom pogledu izuzetno visoke.
Preferiranje demokratskog tipa političkog sistema je mnogo snažnije u odnosu na sve ostale tipove i to u svim zemljama Evrope.
Preko 56 odsto građana/ki Crne Gore smatra da će veće poštovanje autoriteta u budućnosti biti “dobro”, što ukazuje na značajno prisustvo autoritarne političke kulture. Međutim, analizirajući trend, danas postoji niži nivo autoritarne političke kulture u poređenju sa 2018. i čak 2008. godinom.
Antidemokratske orijentacije i dalje imaju podršku
U okviru ovog istraživanja, provjeravali smo različita shvatanja demokratije i demokratskih vrijednosti u Crnoj Gori.
Podaci ukazuju na visok nivo podrške demokratskoj, ali i socijaldemokratskoj orijentaciji – odnosno da građani/ke smatraju da je demokratija kada ljudi biraju svoje lidere na slobodnim izborima, kada građanska prava štite ljude od državne represije, žene imaju ista prava kao i muškarci, vlade oporezuju bogate kako bi pomogle siromašnima, nezaposleni ljudi primaju državnu pomoć…
Ipak, zabrinjavajuće je da neke antidemokratske orijentacije i shvatanja uživaju podršku trećine građana/ki. Tako 31,7 odsto njih smatra da je demokratski to da vjerske vlasti daju konačno tumačenje zakona, 34,9 odsto da vojska preuzima vlast kada je vlada nesposobna, 35,6 odsto da ljudi slušaju svoje vladare.
Takođe, pitali smo građane/ke koliko opravdavaju savremene metode kontrole i nadzora koje Vlada može da sprovodi.
Podaci pokazuju da građani/ke većinski opravdavaju video nadzor na javnim površinama. No, kumulativno, gotovo 28 odsto građana opravdava kontrolu elektronske pošte, a svaki peti opravdava prikupljanje informacije o osobama bez njihovog znanja.
Istraživanje je sprovedeno u periodu od 25. avgusta do 15. septembra na uzorku od 1.000 ispitanika.